Donor worden: ja of nee? Ik vind het een moeilijke vraag. Vroeger was je donor als je ‘ja’ invulde. Dat deed ik niet, want ik heb veel vragen en ook een gevoel van onbehagen. Maar sinds juli 2020 is de donorwet veranderd en is het automatisch ‘ja’. Wil ik dat veranderen in ‘nee’? Maar stel dat ik er een leven mee kan redden?
Allereerst: God heeft mij als één geheel geschapen, als een uniek persoon. Maar God heeft ook de ander geschapen, die een reddend orgaan nodig heeft. En de Bijbel is vóór naastenliefde, vóór het leven, toch? Als ik ooit zelf een transplantatie nodig heb, zou ik ook graag willen dat iemand aan mij doneert. Van de Nederlanders wil 90 procent eventueel een donororgaan ontvangen, maar slechts 32 procent wil zelf donor worden. Opmerkelijk!
Nieuw lichaam
Is mijn ziel verbonden aan mijn organen? Leeft ‘een deel van mij’ eventueel verder in iemand anders? Ik geloof in de opstanding, waarbij ooit, als Jezus terugkomt, mijn lichaam verenigd wordt met de ziel. In 1 Korintiërs 15:44 (BGT) staat: ‘Ons aardse lichaam sterft. Maar we zullen met een nieuw lichaam opstaan uit de dood.’ Een nieuw lichaam dus, ook als er een arm of een orgaan ontbreekt. Dat staat een orgaandonatie niet in de weg. Tegelijk denk ik: gaan we soms niet te ver om het leven hier en nu in stand te houden? Een lichaam is niet zoiets als een auto, waarvan je zomaar even een onderdeel in een ander chassis monteert.
Doneren bij leven
Onze vriendin Heika stond bij haar leven een nier af, aan haar schoonzus Ineke. ,,Ineke had problemen met haar eerste transplantatienier en was weer aan de dialyse, een zware weg voor haar. Ik was geen goede match, maar door een cross-overtransplantatie* kon het toch. Toen ik van tevoren zag wat het inhield, ben ik letterlijk een keer duizelig geworden, want ik ben heel bang voor spuiten! De nierfunctie-onderzoeken en het bloedprikken vond ik erger dan de operatie. Maar ik heb doorgezet en gelukkig functioneert de nier goed. Zelf voel ik me ook prima. Pas nodigde Ineke mij uit voor een etentje, zes jaar na de donatie! Ik ben blij dat ik dit voor haar kon doen.” Ik heb bewondering voor Heika, dit is echt een cadeau.
Doneren na overlijden
De keuze van ja of nee gaat echter niet over doneren bij leven, maar over orgaandonatie na overlijden, zo leert mij de keuzehulp van de NPV (Nederlandse Patiënten Vereniging). Transplanteren kan en mag alleen als iemand overleden is, maar een transplantatie kan alleen slagen als organen uit een levend lichaam komen. Een lastig dilemma! Dit is opgelost sinds de term ‘hersendood’ bestaat. Als een zieke door een beademingsmachine in leven wordt gehouden, en de hersenenbeschadiging onomkeerbaar is, heet dit ‘hersendood’. Er zijn strenge richtlijnen om vast te stellen of dit echt zo is. Maar dan krijg ik een boek in handen van oud-huisarts en theoloog Ruud van der Ven: Orgaandonatie, een zaak van leven en dood. Als ik in dit boek blader, wordt het pas echt confronterend.
Hersendood of coma
Volgens Van der Ven ligt de grens tussen dood en leven niet zo gemakkelijk vast en is de term ‘hersendood’ niet onbetwist. In de jaren zestig is de term ‘onherstelbaar coma’ veranderd in hersendood. Dit maakte zo de weg vrij voor transplantatie. Sinds de jaren zeventig heeft orgaantransplantatie een hoge vlucht genomen en wordt deze fors ondersteund door de overheid. Er gaat veel geld in om. Doen artsen daarom minder moeite voor het redden van diep comateuze patiënten? Is iemand wel echt dood als het grootste deel van het lichaam nog leeft? Voorbeelden in Van der Vens boek geven aan dat patiënten bij zo’n operatie mogelijk pijn hebben gevoeld. Waren ze wel ‘echt’ dood of stierven ze door de operatie?
Gevoelige thematiek rond leven en dood
Ik ben wel geschrokken van dit boek en ga weer te rade bij de NPV, nu bij beleidsadviseur Rineke Heij. Kent zij het boek van Van der Ven? Zij geeft aan dat ze het nog niet gelezen heeft, maar mijn vragen wel goed begrijpt. ,,Vanuit deze gevoelige thematiek rond leven en dood en de combinatie met ervaringsverhalen van mensen is het begrijpelijk dat er veel verwarring ontstaat over wat hersendood precies is en de vraag of iemand wel echt is overleden. Als hersenen (inclusief hersenstam) niet meer functioneren, valt de centrale aansturing weg die nodig is om te leven en om je bewust te zijn van het leven. Hersendood is wezenlijk anders dan coma. Een comapatiënt is zelfstandig in staat om het lichaam nog te laten functioneren. Alleen het bewustzijn ontbreekt. Ik kan me voorstellen dat je denkt: wat moet ik dan met de verhalen van mensen die weer bij bewustzijn zijn gekomen? Misschien is er slechts een vermoeden van hersendood in deze situaties. Want als er sprake is van hersendood is dat biologisch onomkeerbaar; de regels om dat te constateren zijn duidelijk vastgesteld in Nederland.”
In een video op de NPV-website zegt Rineke ook dat zij weet hoe ingewikkeld de keuze voor of tegen orgaandonatie is: ‘Het mysterie van leven en dood is zo groot; dat kan ik alleen maar laten staan.’ De NPV benadrukt dat orgaandonatie een persoonlijke keuze is. ,,De Bijbel geeft geen duidelijk ja of nee. In Romeinen 14:5b staat: ‘Laat iedereen zijn eigen overtuiging volgen’.”
Mijn keuze
Wat betekent dit voor mij? Wat kies ik nu? Na het lezen van het boek van Van der Ven zou ik meer open discussie willen over orgaandonatie en de praktijk. Een automatisch ‘ja’ in het donorregister vind ik te gemakkelijk, zo kiezen mensen niet meer. Ga ik het dan nu in ‘nee’ veranderen? Ik heb het hart niet om dat te doen. Het idee dat ik iemand kan helpen, wint het uiteindelijk toch.
- Bij cross-overtransplantatie wordt voor de donor en de ontvanger een ander donor-ontvangerkoppel gezocht. De donor van paar A doneert aan de ontvanger van paar B en de donor van paar B doneert aan de ontvanger van paar A.
Tekst: Ineke Zuidhof
Beeld: Puwadon Sangngern, pexels
Wil je meer inspirerende en geloofsopbouwende overdenkingen, columns, gedichten, interviews en verhalen lezen? Neem dan een abonnement en ontvang ons magazine twee keer per maand bij jou thuis! Of probeer eerst een proefabonnement. Wist je dat je Elisabeth Magazine ook voordelig kunt uitdelen in je kerk of vereniging? Kijk eens op onze collectieve abonnementen.