fbpx
Home Achtergrond Eeuwigheidszondag: dienst van herinneren en vooruitzien

Eeuwigheidszondag: dienst van herinneren en vooruitzien

'Mooi dat je de namen blijft noemen'

door Danielle Feddes
rainbow

Dit jaar wordt in veel kerken op 20 november – de laatste zondag van het kerkelijk jaar – Eeuwigheidszondag of Gedachteniszondag gevierd. De namen van de mensen die dat jaar zijn overleden worden voorgelezen en iedereen die dat wil, mag een kaars aansteken ter nagedachtenis aan een dierbare. Waarom en hoe vieren de protestantse kerken deze dag? Waar komt het vandaan? En wat is de waarde ervan voor de nabestaanden?

Sophie Hagen is in de PKN-gemeente in Waddinxveen betrokken bij de organisatie van Eeuwigheidszondag. Zij vindt de invulling van zo’n dienst erg belangrijk. ,,Op zaterdagavond wordt de kerk al opengesteld voor iedereen die er behoefte aan heeft. Er klinkt muziek en mensen mogen een kaarsje branden ter herinnering aan hun dierbaren. Vorig jaar hing er een groot schilderij in de kerk. Daarop stond de Hand van God afgebeeld, met alle namen van de overledenen erin gegraveerd. Prachtig.”

Na Eeuwigheidszondag begint Advent, een periode van uitkijken naar het licht

Eeuwigheidszondag heeft zijn wortels in een lutherse traditie. Deze speciale zondag werd van oorsprong Dodenzondag genoemd en in 1816 ingesteld door koning Frederik Willem III van Pruisen als ‘algemeen christelijk feest ter herinnering aan de overledenen’. Protestantse kerken hebben de naam veranderd in Eeuwigheidszondag. Op deze dag staan zij namelijk niet alleen stil bij de dood, maar ook bij het uitzicht dat gelovigen op het eeuwige leven hebben. Na Eeuwigheidszondag begint bovendien Advent, een periode van uitkijken naar het licht en de toekomst.

Traditie

Volgens Jos Douma, predikant van de GKv-Plantagekerk in Zwolle, kent Eeuwigheidszondag nog niet zo’n lange traditie binnen de kleine gereformeerde kerken. Nog maar zo’n vijftien jaar, schat hij. In de brede protestantse kerk is het al wat langer bekend. ,,Het is bij ons inmiddels een vast moment. Het is een mooie manier om het verdriet te kanaliseren.”

De Rooms-Katholieke Kerk viert op 2 november Allerzielen, waarop overledenen worden herdacht en een requiemmis wordt opgedragen. Dat gebeurt al sinds de twaalfde eeuw. Jos: ,,Veel mensen hebben behoefte aan een dergelijk moment, waarop ze hun geliefden kunnen herdenken. Vroeger deden wij dit op Oudejaarsavond, maar dat gaf deze avond wel een beetje een somber gehalte.’’

Kaars aansteken

Hoe ziet de dienst er in de Plantagekerk uit? Jos Douma: ,,De namen van de overledenen van dat jaar worden genoemd en online in beeld gebracht. Dan komen eerst de nabestaanden van eigen gemeenteleden naar voren. Zij mogen een kaars aansteken. Daarna mag iedereen die dat wil een kaars of waxinelichtje in de kerk aansteken en in gedachten de naam van een gemist persoon noemen.” Een paar jaar geleden zijn Douma’s moeder en zijn broer overleden. Ook verloren hij en zijn vrouw tijdens de zwangerschap een meisje. ,,Twee jaar geleden hebben we haar naam voor het eerst meegenomen in de dienst. Natuurlijk spreek ik hier niet elke keer over, maar ik refereer eraan om te laten zien dat ik niet buiten het verdriet van de andere gemeenteleden sta.”

Op Eeuwigheidszondag kun je op een heel natuurlijke manier het gesprek met de nabestaanden aangaan

In de hedendaagse cultuur is de dood een beetje naar de zijlijn geduwd, zegt Jos. ,,Na een begrafenis zijn we blij als we de begraafplaats aflopen en het gewone leven weer op kunnen pakken. Maar we moeten de dood niet wegmoffelen. Begrafenissen zijn eigenlijk kostbare momenten waarin je even stilgezet wordt. Je staat dan vaak meer open voor het evangelie, voor Gods aanwezigheid in je leven. Het Koninkrijk van God, waar Jezus over sprak toen Hij zei: ‘Gelukkig zij die treuren’, krijgt in Eeuwigheidszondag een gezicht. Voor veel mensen is het lastig om te beginnen over de overledene, maar op Eeuwigheidszondag kun je op een heel natuurlijke manier het gesprek met de nabestaande(n) aangaan.”

Rouwgroepen

Een van die nabestaanden is Judith Stoker. Zij is psychosociaal therapeut en gespecialiseerd in verlies en rouw. Zelf denkt Judith op Eeuwigheidszondag vooral aan haar vriendin, die twee kinderen verloor, en aan haar schoonzus, die twee jaar geleden overleed. ,,Ze was net in de 50, dat is mijn generatie!” Vanuit haar praktijk ‘De Schelp’ organiseert Judith, samen met een collega, in de week vóór Eeuwigheidszondag rouwgroepen. ,,We nodigen een spreker uit en de deelnemers kunnen daarna in groepjes doorpraten. We merken dat hier veel behoefte aan is.”

Het leven gaat verder, of je nu wilt of niet

Judith vindt het vieren van Eeuwigheidszondag een goede manier om stil te staan en terug te blikken: ‘Hoe was dat toen? Wat hebben we gedaan?’ ,,Het is mooi dat de namen worden genoemd. Ik vind het heel respectvol. Het is bijna een ritueel.’’ Deze speciale zondag is tevens een moment om vooruit te kijken, ,,want het leven gaat verder, of je het nu wilt of niet.” Judith vervolgt: ,,De overledene is nog niet helemaal weg: de foto’s staan er nog en alles in huis herinnert aan die persoon. Toch moet je de draad op een gegeven moment weer oppakken en verdergaan met iemand in je hart.”

Hoopvolle toekomst

Sophie Hagen merkt op dat Eeuwigheidszondag een kerkelijke traditie is waar veel mensen echt steun aan hebben. ,,Zij vinden het positief dat er openheid voor is, dat het herdenken van de overledenen bespreekbaar is.’’ Zelf vindt ze het belangrijk dat deze dag een mooie inhoud heeft – met een prediking, liederen die verband houden met Eeuwigheidszondag en een duidelijke uitleg van wat het is. ,,Op deze dag ben je je er extra van bewust dat aan je eigen leven ook een eind komt.” Of dat geen nare gedachte is? ,,Nee hoor, maar mensen loslaten willen we niet. Daar zijn we mens voor. Maar als gelovige mag je weten en vertrouwen dat er een mooie toekomst voor je ligt. Een toekomst vol van hoop.’’

Dank je wel dat je er was!

Als je na een verjaardag, feestje of andere gelegenheid naar huis gaat, wordt er nog weleens gezegd: ‘Fijn dat je er was!’ Op Eeuwigheidszondag is het mooi om onze geliefden te herdenken én om uit te spreken: ‘Dank je wel dat je er was!’ Tegelijk mogen we uitzien naar het moment dat we elkaar terugzien. Dat maakt deze zondag ook tot een hoopvolle dag.

Tekst: Daniëlle Feddes

Beeld: James Wheeler, pexels

Tip: Bij de Kaarsenmakerij van stichting ‘t Lichtpunt in Kollumerzwaag worden handmatig kaarsen gemaakt, bijvoorbeeld kaarsen voor de Eeuwigheidszondag. Het is mogelijk om naar wens foto’s en gedichten te laten aanbrengen. Het Lichtpunt is een christelijke stichting die onder meer opvang en dagbesteding biedt. De opbrengst van alle bestellingen komt geheel ten goede aan dit werk. Je kunt ook workshops volgen in de kaarsenmakerij.

Leestip: Verdriet is een werkwoord, Margriet van der Kooi, VBK Media

Meer interviews en achtergrondartikelen vind je in Elisabeth Magazine, een tweewekelijks christelijk tijdschrift voor 50-plus. Wil je een keer kennismaken? Bekijk onze Abonneeactie of neem een Proefabonnement 6 nummers voor € 12,-

 

 

 

 

 

 

 

Copyright © Royal Jongbloed All Rights Reserved