Sommige mensen pakken graag aan en realiseren zich soms pas achteraf dat ze eerst hadden moeten nadenken. Anderen moeten eerst drie keer nadenken voordat ze überhaupt wat gaan doen. Is het een beter dan het ander, of kunnen we juist van elkaar leren?
Doeners willen vooral beweging en verandering: vooruit met de geit. Denkers kijken liever eerst goed naar wat er aan de hand is, bepalen de koers en gaan dan pas tot actie over. Zo somt psycholoog Edwin Oden enkele verschillen op tussen denkers en doeners in Psychologie Magazine. Ofwel: een denker haalt voldoening uit nadenken en een doener uit aanpakken. Oden: ,,Een denker neemt ’s avonds op de bank de dag nog eens door: ‘Wat zat er achter die opmerking van die collega? Ben ik wel aardig genoeg geweest tegen de buurvrouw? Een doener breekt zijn of haar hoofd niet over dat soort zaken. Die vouwt de was op en zet alvast het ontbijt klaar voor de volgende ochtend, of pakt nog even een kwast en een blik verf om de muur te sauzen.’”
Niet zeuren
Of je denker of doener bent, kan ook beïnvloed worden door de omstandigheden. De generatie na de oorlog werd bijna gedwongen om aan te pakken. Het bekende Rotterdamse gezegde ‘Geen woorden maar daden’ ontstond in de tijd dat Rotterdam uitgroeide tot wereldhavenstad. Na het bombardement in de Tweede Wereldoorlog was er geen tijd om te treuren en terug te kijken. De stad moest weer opgebouwd worden. Niet zeuren, maar aanpakken!
De werkers en de professoren
Schrijfster Judith Koelemeijer tekent het verschil tussen werkers en denkers heel treffend op in haar familieroman Het zwijgen van Maria Zachea. De broers in het gezin Koelemeijer die hun pa moesten helpen in het hoveniersbedrijf in het Zaanse Wormer, vonden dat de broers die mochten studeren, nooit eens de handen uit de mouwen staken: ‘Er was hem niet gevraagd of hij de tuin in wilde. “Jij moet mij maar gaan helpen”, had pa op een dag gezegd. De ‘professoren’, zoals ze hun studerende broers noemden, wilden het misschien niet weten, maar er moesten er ook een paar de kost verdienen.’
Persoonlijkheden
Doen denkers minder dan doeners? Volgens contextueel adviseur en psycholoog Marnix van Bruggen ligt het wat genuanceerder: ,,Je bent niet alleen maar denker of doener. Je kunt niet doen zonder denken. We zijn allemaal heel verschillend in denken en doen. Iemand kan heel geleerd zijn en een verstrooide professor lijken, maar stel, er breekt brand uit, dan is het best mogelijk dat hij heel alert en actief reageert.
Ieder mens is uniek en anders
Als je iemand gaat aankijken van: ‘O, jij bent zo’, dan misken je die ander in zijn eigenheid. Ieder mens is uniek en anders. Waar het misgaat, is als je iemand gaat afrekenen op zijn eigenschappen. Sommige mensen zijn nu eenmaal fysiek ingesteld, die houden bijvoorbeeld van wandelen en naar buiten gaan. En je hebt mensen die meer nadenken en binnen zitten. Dat zijn gewoon verschillende persoonlijkheidsdynamieken. De ene persoonlijkheid is niet minder dan de andere.”
Valkuilen
Psycholoog Henrike Weerstand krijgt veel denkers in haar praktijk: ,,Denkers hebben vaker last van piekeren. Ze zijn alerter op wat er allemaal fout kan gaan. Denkers willen alle opties verkennen en hebben het liefst een kader waarbinnen ze hun gedachten kunnen analyseren. Maar soms hebben ze zoveel opties dat ze het niet meer weten. Terwijl het leven je toch dwingt om keuzes te maken. Doeners piekeren ook, maar zij pakken aan en gaan zelf op zoek naar een oplossing. Een doener wil geen theorie. Die zegt: ‘Hoe moet ik dat doen?’ Doeners willen bijvoorbeeld een stappenplan: ‘Hoe dóé ik dit?’ Of ze weten: sporten helpt om te ontspannen, dus ga ik dat doen.”
Doeners pakken aan en gaan zelf op zoek naar een oplossing
Henrike geeft ook aan: ,,Een valkuil voor een doener is dat hij zijn grenzen overgaat. Altijd op school helpen bijvoorbeeld, als er iets praktisch gedaan moet worden. Een denker zal veel eerder zijn grens aangeven, zo van: ‘Dit hadden we toch afgesproken?’ Hij of zij houdt zich er dan ook aan.” Volgens haar zijn doeners heel goed in dingen afronden. ,,Ze houden van structuur en leven heel erg in het nu. Denkers zijn meer van de lange termijn. Die kijken vooruit, zijn meer visionair.”
‘Doe niet zo moeilijk’
Zelf is Henrike een denker, maar haar man Dirk is een echte doener: ,,Soms heeft hij inspirerende opmerkingen die mij tot actie aanzetten. Als ik bijvoorbeeld niet bij de sport van de kinderen kan kijken omdat ik een vergadering heb, dan onderzoek ik of er een mogelijkheid is dat ik er wel bij kan zijn. Maar Dirk zegt dan: ‘Doe niet zo moeilijk; dan ben je er maar een keer niet.’”
Een denkers heeft soms alle opties in zijn hoofd maar vraagt zich dan af: hoe ga ik dat doen?
Soms botst het ook weleens. Henrike: ,,Dan heb ik alle opties in mijn hoofd, maar vraag me vervolgens af: hoe ga ik dat doen? Ik vind het dan fijn om even tegen Dirk aan te praten. Maar hij wil het meteen fixen en komt gelijk met een oplossing. Terwijl ik hem vraag om alleen maar te luisteren. In mijn beleving ziet hij dan van alles over het hoofd, dingen die kunnen gebeuren. Achteraf zegt hij vaak: ‘Je hebt wel gelijk, daar heb ik nog niet aan gedacht.’”
Vier de verschillen
Marnix: ,,Stellen zijn soms heel verschillend. Dat kan leiden tot vervreemding. Op vakantie bijvoorbeeld: de een wil even lekker nietsdoen en de ander wil juist actief zijn.” In behandelingen met gezinnen en families ziet hij vaak dat mensen elkaar de maat proberen te nemen. ,,We denken te weten hoe iemand is. Maar hebben we nog een zekere nieuwsgierigheid naar de ander en willen we die ander voortreffelijker achten dan onszelf? Beoordeel je de ander volgens jouw normen of mag de ander ook zichzelf zijn?
Wat ben je toch heerlijk anders!
Als je iemand uitsluitend op grond van beelden in je hoofd benadert, dan misken je de ander enorm. Maar je kunt ook het gesprek met elkaar aangaan en genieten van de verschillen. Zo van: wat ben je toch heerlijk anders! Laat elkaar daarin vrij. Dan gaat de een wandelen of fietsen en de ander lezen, maar ’s avonds eet je bijvoorbeeld gezellig met elkaar.”
Tekst: Daniëlle Feddes
Beeld: Pexels
Dit achtergrondartikel komt uit Elisabeth No. 9-2024. Elisabeth Magazine verschijnt 21 keer per jaar met een mix van interviews, persoonlijke verhalen, achtergrondartikelen, columns, gedichten en natuurfotografie. Maak gratis kennis en download hier het inkijkexemplaar, of neem een (proef)abonnement.
