Ds. Dirk-Jan Bierenbroodspot (1979) stopte in 2023 als gemeentepredikant en werd geestelijk verzorger bij Defensie. Tijdens de diepgaande gesprekken die hij daar heeft, komt het onderwerp ‘twijfel’ geregeld langs. ,,De hulpvragen gaan vaak over eenzaamheid, schuld en schaamte”. In hoeverre zijn er verschillen met zijn domineeswerk en hoe ervaart hij die persoonlijk?
Na een dag meelopen op de luchtmachtbasis, besloot je de knoop door te hakken. Wat trok je daar?
,,Als predikant was ik erg bezig om de mensen in de gemeente wat meer van buiten naar binnen te leren denken. Om niet te eenkennig te zijn. Op die meeloopdag bedacht ik: als je hier werkt, sta je helemaal buiten, werk je met mensen die vaak geen kerkelijke achtergrond hebben – en dat trok me. Militairen zijn vaak wat ‘spichtig’ – een nieuw woord dat ik hier leerde en dat zoveel betekent als waakzaam, een beetje achterdochtig. Je moet hun vertrouwen verdienen. Als ze je niet pruimen, doe je daar weinig aan. En je moet niet zozeer iets willen gaan bréngen, want daar zitten ze helemaal niet op te wachten. Juist als je de gesprekken op de werkvloer luchtig en humoristisch houdt, komen er uiteindelijk mensen op je af die een afspraak willen maken.”
Je kwam zowel in de kerk als nu bij Defensie eenzaamheid tegen. Is er verschil?
,,Binnen Defensie dringen de vragen zich wat heftiger op. Een belangrijk verschil is, dat je als kerklid deel uitmaakt van een geloofsgemeenschap. Je deelt een denkkader, normen en waarden. Dat geeft een andere basis. De mensen die ik binnen de krijgsmacht spreek, zijn relatief jong. Ze zijn hun leven opnieuw aan het uitvinden, zijn vaak veel minder ingebed in een levensbeschouwelijk kader. De ontzuiling heeft in die zin ook nadelen: jongeren moeten het nu helemaal in hun eentje zien uit te vissen, zonder steun van een gemeenschap. Binnen de kerk deel je een taal, er zijn gemeenschappelijke verhalen waaruit je hoop, vertrouwen en moed kunt putten. In de doelgroep waarmee ik nu werk, liggen die verhalen niet onder handbereik, dus je moet gemeenschappelijke grond zoeken: waar zit jouw bron van geloof, hoop en liefde?”
Hoe ga je daarmee om?
,,Door eerst maar eens te zien, horen en ervaren waar iemand zit – en bevestigen dat dat best diep kan zijn. Als je die pijn erkent, merk je vaak een brok in de keel van je gesprekspartner: de realisatie van alle verdriet, teleurstellingen, gemiste kansen, minder verstandige beslissingen… Alleen al er zijn is dan waardevol. Dat lezen we ook in de evangeliën: Jezus zag een mens en raakte met ontferming bewogen. Die bewogenheid is vaak de opening naar een nieuw begin, naar genezing. Nu genees ik niet letterlijk, maar ik lees die verhalen ook als: weer een nieuwe plaats kunnen en mogen innemen in het grote geheel van de maatschappij. Ik zoek vaak hoe mensen opnieuw deel kunnen gaan uitmaken van hun eigen systeem. Niet meer alleen als slachtoffer, maar als waardevolle leden, die zelf iets te bieden hebben. Want het idee dat je niets toe te voegen hebt, maakt ontzettend eenzaam.”
Kun je verhalen uit de Bijbel bij Defensie kwijt?
,,Niet alle verhalen. Veelal kennen mensen ze niet en moet ik er veel over uitleggen. Maar omdat de hulpvragen vaak over eenzaamheid, schuld en schaamte gaan, verwijs ik bijvoorbeeld weleens naar Adam en Eva – maar dan in de kinderbijbelvariant. Die kennen ze meestal wel. Dat is mede een verhaal over schaamte, schuld en twijfel. Over het nemen van verantwoordelijkheid in plaats van de schuld af te schuiven. Adam en Eva schamen zich zo, dat ze zich verstoppen in de bosjes. Als geestelijk verzorger kun je dan de grap maken: ‘Daar zijn wij als militairen ook héél goed in.’ Soms maakt zo’n verhaal iets los. En anders probeer ik het op een andere manier.”
Hoe help je mensen om niet meer te twijfelen of ze er mogen zijn?
,,Toen ik bij JOP (jongerenwerk van de PKN) werkte, hadden we de slogan ‘elk kind en elke jongere weet zich geliefd door God’. Wat ik tegenwoordig vaak zeg is: ‘Je bent niet perfect, dat wordt ook niet van je gevraagd. Maar je bent wel goed genoeg, je mag er zijn.’ Daarvan ben ik diep van binnen heel erg overtuigd. Dat zegt natuurlijk ook iets over mij. Het gevoel van schaamte bij mijn gesprekspartners ken ik goed van toen ik nog diep in de kast zat. Die gevoelens van schaamte, van er niet mogen zijn, niet kunnen en willen voldoen aan de norm, die maken je uiteindelijk diep eenzaam. Mijn geloof heeft me destijds wel geholpen om dat te boven te komen. En door dat gevoel te delen, mensen te durven vertrouwen en in vertrouwen te nemen. Dat deel ik soms in de gesprekken. Want een centrale vraag is: durf jij voluit jezelf te zijn? Dat past bij het motto dat we als geestelijke verzorging hebben: ‘mensen helpen mens te blijven’.”
Was je zelf vooraf bang voor het machobeeld dat Defensie oproept?
,,Er zat wel wat vrees, ja. Als geestelijk verzorger ben je natuurlijk sowieso een vreemde vogel, maar ik ben ook nog homo. Niet dat dat op m’n voorhoofd getatoeëerd staat, maar het blijft ook niet helemaal onder de radar. Ik vroeg me af of dat geaccepteerd zou worden. Tot ik lessen morele vorming begon te geven aan startende militairen. Ze moeten dan onder andere een levenslijn tekenen. Bij de uitleg vooraf nam ik mijn eigen leven als voorbeeld. Ik vertelde dus ook dat ik op mijn veertiende ontdekte dat ik homo ben – en dat ik dat destijds helemaal niet leuk vond. Maar ook dat het later beter ging en dat ik nu met Kor getrouwd ben. Ik wachtte de reacties uit de klas af, maar het bleek ze niets uit te maken. Ik was en bleef gewoon hun dominee. Dat was voor mij heel prettig om te merken. Al weet ik dat het niet voor iedereen zo gemakkelijk gaat, ik hoor ook verhalen waarin minder fijn wordt gereageerd. Maar ja, dat gebeurt ook op kantoren, in supermarkten en zéker in de kerk. We zijn een afspiegeling van de maatschappij. Verder maakt het natuurlijk uit of je 45 bent en goed in balans, of dat je als 19-jarige diep in de kast zit en je nog helemaal kapot schaamt om wie je bent.”
Wat zou je tegen die jongeren zeggen, als ze jou opzoeken?
,,Misschien dat wanneer je anderen vertelt hoe je je voelt, mensen vaak zeggen: ‘Dat zagen we toch allang? Wat fijn dat je ermee komt. Waar worstel je nou eigenlijk mee?’ Dat is destijds ook mijn ontdekking geweest. Mijn coming out was mijn Pesach: naar voren stappen en gaan. De tien plagen achter je laten, de farao die je onderdrukt en tot slaaf maakt. Egypte, het angstland, uitgaan en afscheid nemen van de demonen die in je hoofd kunnen zitten. Dat is kiezen voor vrijheid.’
Door je ervaringen kun jij jongeren die hiermee lopen denk ik goed helpen?
,Ja, maar dat geldt ook voor de militairen onderling. Als ze hier een goed gesprek hebben gehad, adviseren ze op hun beurt anderen om eens te gaan praten. Ook hun onderlinge gesprekken veranderen daardoor. Het beeld van mensen bij Defensie is vaak dat ze groot en sterk zijn. Dat zijn ze zeker, maar het gaat niet alleen om spieren: ook mentaal wordt van hen een enorme veerkracht gevraagd, ze moeten heel veel durven en kunnen. En daar zit ‘m vaak ook meteen de kwetsbaarheid. En die kwetsbaarheid krijg je alleen te zien als ze je hun vertrouwen schenken.”
Tekst: Petra Butler-de Vries
Beeld: Elisabeth Ismail
Twijfelt dominee Dirk-Jan Bierenbroodspot ook weleens aan God en geloof? Lees het in het themanummer van Elisabeth Magazine nr.6-2025 over geloofstwijfel. Heb je nog geen abonnement? We hebben nu een mooie aanbieding: bij een jaarabonnement ontvang je een boek cadeau. Kijk snel bij onze abonnementen.
