Wat weten we over eenzaamheid en wat zijn de oorzaken van eenzaamheid? En: wat kunnen we eraan doen? Eerst maar eens een definitie van het begrip eenzaamheid. Google zegt hierover: ‘Eenzaamheid wordt gedefinieerd als ‘het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat het aantal contacten dat men heeft met andere mensen geringer is dan men wenst.’
Eenzaamheid is dus een subjectief begrip. Gevoelens van eenzaamheid hebben te maken met het ontbreken van betekenisvolle relaties. Mensen die eenzaam zijn, ervaren pijn en voelen gemis en gebrek aan verbinding.
Wat zijn de oorzaken van eenzaamheid?
Eenzaamheid kan verschillende oorzaken hebben. Als bepaalde sociale contacten er niet zijn, veranderen of zelfs wegvallen, ervaren veel mensen dat als een verlies. De een kan daar beter tegen dan de ander.
Verandering in relaties
Een verandering in relaties is een veelvoorkomende oorzaak van eenzaamheid. Dit kan komen door bijvoorbeeld een verhuizing, een scheiding, een ruzie in de kerk, met vrienden of familie, of door het overlijden van een dierbare.
Eenzaamheid komt vaker voor bij mensen die geen partner hebben, of bij mensen die wel een partner hebben, maar waarvan de relatie niet goed is.
Gezondheidsproblemen
Gezondheidsklachten zijn een veel voorkomende oorzaak van eenzaamheid. Iemand die door ziekte aan huis gekluisterd is, loopt het risico contacten te verliezen, doordat hij of zij niet, of minder goed, mee kan doen aan het sociale verkeer. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid.
Het hebben van bepaalde gezondheidsklachten kan leiden tot onbegrip van de omgeving. Ook dit kan leiden tot een eenzaam gevoel, doordat je je niet begrepen voelt.
Financiële situatie
Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid vaker voorkomt bij mensen met een laag inkomen. Wie bijvoorbeeld te maken krijgt met werkloosheid en verlies van inkomen, verliest daarbij ook vaak de vroegere contacten, bijvoorbeeld met collega’s of vrienden. Als je ineens niet meer met alles mee kunt doen, kunnen relaties en vriendschappen verwateren, wat tot gevoelens van eenzaamheid kan leiden.
Voor mensen met geldproblemen geldt sowieso dat het lastiger is om mee te doen aan het sociale verkeer. Veel dingen kosten geld: uitjes, op een terrasje zitten, een verjaardagscadeautje voor iemand kopen, de kachel aanzetten als er bezoek komt. Mensen met geldproblemen kunnen dit soort activiteiten daarom gaan mijden, met eenzaamheid en je buiten gesloten voelen als gevolg.
Woonomgeving
De woonomgeving kan van invloed zijn, bijvoorbeeld doordat mensen in een bepaalde wijk of buurt vaak verhuizen. Achterblijvers, vaak ouderen, kunnen zich dan eenzaam gaan voelen.
Maar ook verpaupering of een onveilige buurt kunnen gevoelens van eenzaamheid versterken. Als je ’s avonds niet meer de deur uit durft omdat het onveilig is op straat, beperkt je dat in je gaan en staan.
Persoonlijkheid
Mensen met autisme, depressie, dementie of een psychiatrische aandoening hebben soms moeite met het maken van contacten. Daardoor kunnen zij zich eenzaam voelen. Ook iemand met een laag zelfbeeld of weinig zelfvertrouwen kan moeite hebben om anderen aan te spreken en contact te maken, wat kan leiden tot eenzaamheid.
Onder mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking komt eenzaamheid vaker voor, omdat zij niet zelfstandig aan alles deel kunnen nemen en voor veel zaken afhankelijk zijn van anderen.
Eenzaamheid is subjectief
Dat niet iedereen hetzelfde reageert op omstandigheden of zich al dan niet eenzaam voelt, mag duidelijk zijn. Er kunnen heel veel omstandigheden en oorzaken zijn, waardoor iemand zich eenzaam voelt. Hierboven staan er al een aantal genoemd.
Maar er zijn nog meer oorzaken, denk aan iemand die vroeger gepest is (of nog steeds gepest wordt), of iemand die net met pensioen gegaan is en het werk en de collega’s mist. Maar ook als je zingeving of een doel mist in je leven, wanneer je in het buitenland woont en de taal (nog) niet spreekt, of wanneer je zorg verleent aan een ander – bijvoorbeeld als mantelzorger – en daardoor weinig aan jezelf toekomt.
Eenzaamheid, wat kun je eraan doen?
Eenzaamheid is dus een subjectief begrip, iedereen ervaart het anders. De een heviger dan de ander. De een in andere omstandigheden dan de ander. Wat kunnen we doen als we vermoeden dat mensen eenzaam zijn?
Hieronder staan een aantal ‘weetjes’ over eenzaamheid. Cijfers zeggen veel, maar het belangrijkste is dat we alert zijn op mensen die zich eenzaam voelen. Dat we er zijn voor de ander en verlichting mogen bieden, bijvoorbeeld door een arm om de schouder, een kopje koffie, een luisterend oor en vooral door het geven van onze tijd.
En misschien wel het allerbelangrijkste: bid voor mensen die zich eenzaam voelen. Bid hen de vrede van God toe, die alle verstand te boven gaat. Dat ze mogen voelen en ervaren dat God bij hen is, op elk moment van de dag. Wij hebben een God Die in alle dingen met ons mee kan voelen. Wat een zegen dat wij Hem altijd mogen aanroepen, ook voor hen die het moeilijk hebben!
Voor iemand die eenzaam is, is het belangrijk dat je om hulp durft te vragen. In het artikel 10 Tips tegen eenzaamheid kun je lezen wat je er zelf aan kunt doen als je last hebt van eenzaamheidsgevoelens.
Een paar weetjes rond eenzaamheid
- In Nederland komen de hoogste percentages eenzaamheid voor in stedelijke regio’s. Kijk voor meer informatie op https://www.rivm.nl/media/smap/eenzaamheid.html
- Eenzame mensen kunnen gevoeliger worden voor pijnprikkels https://www.zorgwelzijn.nl/erik-scherder-eenzame-mensen-kunnen-letterlijk-meer-pijn-ervaren/
- Meer meisjes dan jongens (12-16 jaar) voelen zich eenzaam: https://www.vzinfo.nl/eenzaamheid
- In 2021 voelde 12% van de kinderen die bij hun ouders wonen zich vaker sterk eenzaam dan in 2019 (www.cbs.nl)
- Dankbaarheidsgevoelens lijken eenzaamheid bij veertigplussers tegen te gaan: https://www.ou.nl/en/eenzaamheid
- Sociaal isolement is niet hetzelfde als eenzaamheid: eenzaamheid is een gevoel, sociaal isolement een situatie en de twee overlappen maar gedeeltelijk: https://eenzaamheid.info/eenzaamheid/wat-is-eenzaamheid/
- In 2021 waren vooral jongeren emotioneel eenzaam: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/39/vooral-jongeren-emotioneel-eenzaam-in-2021
- Ook mensen die nooit alleen zijn kunnen zich eenzaam voelen. Vraag dus ook hen eens hoe het met hen gaat (www.anjamachielse.nl )
Tekst: Daniëlle Feddes en Monique Boom
Beeld: Mart Production
Lees ook: Je bent niet alleen – Jezus noemt jou vriend
Probeer Elisabeth 6 keer voor maar 13,50 euro! Vraag een proefabonnement aan, of neem een (twee)jaarabonnement. Wil je graag reageren op artikelen? Stuur een mail naar de redactie: redactie@elisabethmagazine.nl
Je kunt Elisabeth Magazine ook volgen op Facebook!