Muziekagoog Elza met meneer J. ‘Hij herkent mij als ik kom en de pretlichtjes in onze ogen spreken boekdelen.’
Als ik haar bel, krijg ik een heel vrolijk iemand aan de lijn. ‘Goedemorgen’, galmt het aan de andere kant. Of ze altijd zo blij is? ‘Ja, ik ben altijd vrolijk.’ Elza van Heijst heeft een bijzonder beroep: Ze is muziekagoog en bewegingsdeskundige en als ze van nature al niet zo vrolijk was, dan wordt ze het wel door haar werk. Haar blijdschap werkt aanstekelijk. Elza krijgt velen aan het lachen, zelfs mensen met dementie of met een ernstig verstandelijke beperking. Soms vloeit er ook een traan. Van verdriet, maar ook van opluchting. Want bij Elza voelen mensen zich gehoord en gezien. ,,Mensen met dementie voelen nog heel sterk. Er is niks mis met hun hart.”
Jarenlang had ze op woensdagmiddag een kinderbijbelclub aan huis in Hellevoetsluis. Daar zong ze met de kinderen en ze begeleidde de liedjes op haar gitaar. Ook trad ze wel eens op in kerken met een christelijke voorstelling. Wat begon als een hobby, groeide uit tot een heus bedrijf met doorlopend aanvragen en opdrachten voor optredens. ,,Ik ontdekte: ja, dit is wat ik heel graag wil. Dat ik op deze manier het evangelie kan brengen.’’
Christelijke kindervoorstellingen in kerken
5 Jaar geleden begon zo haar bedrijf Happy Kids Entertainers met christelijke kindervoorstellingen waarin ze optreedt als typetje ‘juf Snapniks’, als detective en als Bijbelse persoon. ,,Ik kom in heel veel kerken, maar ik verzorg bijvoorbeeld ook optredens bij Vakantie Bijbel Scholen. Ik speel in een kerk altijd een Bijbelverhaal uit als Bijbelse persoon en daarnaast speel ik een parallelverhaal uit met het typetje. Het Bijbelverhaal wordt op deze wijze 2x herhaald en daardoor worden er veel harten bereikt.’’ Op zondagen is ze regelmatig op pad voor kindervoorstellingen in kerken. Ze reist het hele land door met haar aanstekelijke programma’s. Zelfs op Opwekking kun je Elza zien optreden, bij de Bijzondere Mensen Tent.
De Warme Klank bij zorginstellingen
Een paar jaar geleden merkte Elza dat haar hart steeds meer uitging naar ouderen en kwetsbaren. ,,Ik voel zoveel liefde van God voor deze kwetsbare groep mensen.’’ Ze verdiepte zich in muziekagogie, psychosociale therapie en bewegingstherapie. ,,Als muziekagoog laat ik bewoners actief deelnemen aan muziek en help ze zo herinneringen te activeren en plezier te maken. Als bewegingsdeskundige heb ik een programma speciaal voor ouderen: ‘bewegen op muziek’.’’ Nu treedt ze onder de handelsnaam ‘De Warme Klank’ bijna elke dag op in zorginstellingen en bij verpleegtehuizen.
‘Mensen die geen woord meer zeiden, zingen spontaan mee’
Het werken met mensen met dementie en met mensen met een verstandelijke beperking is niet altijd even gemakkelijk, maar Elza voelt dat God haar kracht en liefde geeft. ,,Zo kom ik ook bij mensen met een ernstige meervoudige beperking (EMB). Die kunnen soms niets meer: niet praten, niet zelfstandig eten en vaak ook niet goed meer zien. Ze liggen in een soort ligrolstoel. Sommigen hebben het ontwikkelingsniveau van iemand van 2 maanden. Dat is soms best even schrikken, zeker als je niet uit de zorg komt. ’’
Ze treedt veel op voor ouderen, met of zonder dementie. Met haar gitaar zingt ze bijvoorbeeld oud-Hollandse liedjes, die aansluiten bij hun vroegere belevingswereld. ,,Ze leven soms helemaal op. Mensen die geen woord meer zeiden, beginnen spontaan mee te zingen. Als ik zie wat het effect van mijn werk is, dat is zo bijzonder. Iedere dag denk ik weer: wauw, kijk nou wat er is gebeurd. Een complete metamorfose, door God in mij.’’
‘Ik zing en lach en zie hun ogen opleven’
,,Ik maak op een andere manier contact, zoek de verbinding van hart tot hart. Muziek verbindt. Bij mensen met dementie werkt het kortetermijngeheugen niet meer. Maar zingen, dat zit in een ander deel van de hersenen, op een heel diep niveau. Tot in het diepst van hun dementie blijft hun geheugen voor liedjes van vroeger intact. Het is alleen niet zo dat dat vanzelf naar boven komt. Je moet het naar boven halen.’’ Ze vergelijkt het met een blik erwten: ,,Ik zet het blikje open. Ik ben als het ware de blikopener om het juiste liedje op te zoeken en naar boven te halen.’’
Elza gaat altijd op ooghoogte zitten wanneer ze met mensen praat. Bij iedere doelgroep moet ze weer afstemmen: wie zijn deze mensen? Wat leeft er bij hen? ,,En als ik dan rustig een liedje zing, zie je dat mensen die soms 2 jaar niets gezegd hebben mee gaan zingen. Ik zie zulke mooie resultaten. De blik in hun ogen was eerst leeg, maar door het zingen verandert dat. Ik zet ook mijn humor in. Ik zing en lach en doe het blikje langzaam open. Als ik lach, lachen ze ineens mee. Dan zie je dat hun ogen gaan leven. Zelf krijg ik daar ook vaak nog tranen in mijn ogen van. Het is fijn als je ziet wat er nog allemaal mogelijk is. Ook voor de familie en het verplegend personeel is dit zo’n bemoediging. ‘We wisten niet dat dit nog kon’, hoor ik vaak.’’
‘Dan gaan hun harten open en kan ik Gods liefde uitstralen’
,,Mensen met dementie voelen nog heel sterk. Er is niks mis met hun hart. Als mensen aan het huilen zijn, kan ik met hen meeleven in hun verdriet. Ik kan aansluiten. Ze voelen dat mijn lach en mijn aandacht, mijn warme gevoel voor hen echt is. Dan gaan hun harten open en kan ik Gods liefde uitstralen. Elke keer ben ik weer onder de indruk dat ik dit mag doen. Het is natuurlijk mijn eigen bedrijf, maar ik vind het heel bijzonder wat ik teweeg mag brengen. En ik zie dat God me daar heel erg mee helpt. Daar ben ik zo dankbaar voor.’’
‘Zijn ogen kregen weer een hoopvolle glans’
Ze noemt een voorbeeld, laatst bij een verpleegtehuis. ,,Het was lekker weer en er zat een meneer een beetje in elkaar gedoken op het terras. Ik zou binnen optreden en een medewerkster zei: ‘Laat die meneer maar, die wil niet.’ Ik had hem al een keer eerder ontmoet, dus ik liep naar hem toe en zei: ‘Ik ben zo blij u te zien, meneer W.’ Hij reageerde: ‘Maar ik ben niet blij. Ik kom niet binnen hoor.’ Ik: ‘Maar dat hoeft ook helemaal niet, ik wilde u alleen even begroeten’. Hij: ‘Ik heb een faliekante fout gemaakt.’ ‘Wilt u daarover vertellen?’ vroeg ik. Hij vertelde en begon toen te huilen. Ik streelde met mijn hand langs zijn wang en zei: ‘Ik leef erg met u mee, want gedeelde smart …’, ‘… is halve smart’, vulde hij aan. En daarna: ‘Ik zie dat u een heel warm hart heeft.’ Zijn ogen kregen weer een hoopvolle glans.‘’
,,Ik zei dat ik het heel fijn zou vinden als hij me wilde helpen met het optreden. We zijn samen naar binnen gegaan en hij werd zo blij. Hij heeft meegezongen en zelfs nog met me gedanst. Hij straalde gewoon. Als je zag hoe hij daarvoor was. Zo verdrietig. Hij had in zijn beleving een enorme fout gemaakt in zijn leven. Ik merk dat ik kan aanvoelen waar mensen behoefte aan hebben. Ik neem hun problemen heel serieus; luister eerst, leef mee en sluit daarbij aan, en dan kan ik mensen meenemen en uit hun verdriet halen. Als je zag hoe deze meneer kwam en hoe hij ging: hij was helemaal opgefleurd.’’
‘Zingen doet zoveel’
Naast iemand gaan zitten, een arm om iemand heen slaan, iemands wang even strelen en gewoon luisteren. Troost bieden aan mensen die diep in hun eigen verdriet of boosheid zitten. Elza vindt het heel dankbaar werk. ,,Soms snap ik niets van alle verhalen. Mensen met dementie kunnen best warrig zijn, maar ik neem alles wat ze zeggen serieus. Ik merk dat ik van God de tact krijg om echte aandacht te geven. Ik luister gewoon en probeer hen te begrijpen. Als ik daarna ook nog ga zingen met ze, dan gebeurt er echt wat. Zingen doet zoveel!’’
,,Pas gebeurde het nog, toen ik het lied Soerabaja van Anneke Grönloh zong, dat een mevrouw begon te huilen. ‘Ik zie dat u verdriet heeft’, zei ik. ‘Ja’, zei ze, ‘daar heb ik altijd gewoond en het roept zoveel herinneringen op; ik mis het zo!’ Dan laat ik merken dat ik het verdriet gezien heb. Ik zeg niet: ‘Ik begrijp u’, maar: ‘ik zie het en ik leef met u mee’. Het helpt om het verdriet te delen. Daarna ga ik langzaam door naar een ander lied, omdat ik niet wil dat ze erin blijven hangen.’’
‘Ik zie mijn werk niet als werk’
Wat doet ze zelf om te kunnen blijven lachen? Elza, lachend: ,,Dit werk; ik geniet! Anderen blij maken, daar word ik zelf ook zo blij van. Ik heb veel optredens, veel boekingen. In één week kom ik bij heel veel verschillende instellingen: een woongroep met mensen met een verstandelijke beperking, een verpleeghuis met mensen met dementie, een gemeentedag waar ik een christelijke kindervoorstelling geef, of een camping hier in de buurt, waar ik optreed als boerin. Mensen vragen wel eens: ‘Ben je nooit moe?’ Nee! Ik zie mijn werk niet als werk. Ik krijg hier energie van. Dit ben ik. Je kunt mij niet blijer maken dan op te treden voor deze kwetsbare mensen.’’
Tekst: Daniëlle Feddes
Beeld: Elza van Heijst / http://www.dewarmeklank.nl
Wist u dat we ook thema-abonnementen en een pastoraal compleet abonnement aanbieden voor kerken en verenigingen? Een ideale manier om Elisabeth Magazine uit te delen aan bijvoorbeeld ouderen in uw gemeente of in (zorg)instellingen. Kijk op Thema-abonnement en Pastoraal Compleet voor de mogelijkheden.